Winteravondvertelling “Griezels onder water” door Menno Gaastra

Winteravondvertelling “Griezels onder water” met niemand minder dan Menno Gaastra.

Donderdagavond op 25 januari 2018 was het dan zover, Menno Gaastra kwam iets vertellen over ‘griezels’ onder water. Met een man of 25 was de lezing goed bezocht. Het was een divers gezelschap van o.a. Hydrofiel leden, partners hiervan en leden van de Calamari. Erg leuk dus. De bijeenkomst was in de Kinderwerktuin, met dank aan Harry en de catering was ook weer goed aangevuld door Willem.

De spreker

Menno Gaastra is dermatoloog/fleboloog in het centrum Oosterwal in Alkmaar. Hij heeft als speciale aandachtsgebieden: dermatologie, flebologie, oncologie, duikgeneeskunde en aquatische dermatologie en is een enthousiast sportduiker. Tevens is hij bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Duikgeneeskunde, medisch directeur Nederland van DAN Europe en lid van verschillende duikgeneeskunde verenigingen. Daarnaast schrijft Menno maandelijks een medische column in het blad DUIKEN, waar velen van ons hem van kennen.

In 2013 heeft Menno ook al eens vertelt over de diverse giftige organismen die in het water te vinden zijn en de werking van de verschillende vergiften. En ook dit jaar, hoe enger de plaatjes, hoe enthousiaster Menno werd.

Een interessant en ook wel eng verhaal.

Menno hield een interessant, maar toch ook spannend verhaal. Te veel om hier op te noemen. Wel waren er een paar tips/adviezen die voor de afwezigen ook zeer van belang kunnen zijn. Onderstaand de belangrijkste punten die mij als luisteraar opvielen.

Contactdermatitis

• Over het algemeen netelcellen spoelen met ZOUT water, niet met zoet in tegenstelling wat nog vaak beweerd wordt. Zoetwater lokt juist een actie van de netelcel (schieten van zijn ‘harpoen’ uit.
• Pas op als je spoelt met zeewater, dat je dit niet doet als er allemaal kwal(tentakels) in het water zitten, want dan breng je ze juist op de huid.
• Veeg netels niet met blote handen van je af en probeer niet nog meer in de takels te ‘verstrikken’.
• Bescherm je huid zoveel mogelijk. Dragen van panty’s kan al helpen bij sommige netelcellen.
• Kwallen komen op licht af. Bij verlichte stranden zoals bij resorts, komen de kwallen vaak naar boven drijven. Wees hier dus op bedacht als je nog even door het water langs het strand wandelt.

Panty’s aan bij een romantische strandwandelingen. 😉

Kwallen, behandeling:

• Met azijn behandelen.
• Hormoonzalf of prednisolon oraal (tabletten).
• Zoutwater spoelen.

Pieterman, behandeling;

• Heet water niet warmer dan 42 graden. Pas op, door heftige pijn heb je soms niet door dat het water te heet is. Voelen met niet aangedane huid.

Zeekomkommer

Deze poepen gifdraden bij stress, bv als je ze gaat pesten. Kan je blind door worden als je dat in je ogen krijgt. Ook beschadiging huid, maar minder ernstig. Er blijken gekken te zijn die met zeekomkommer ‘spelen/gek doen’ en zo dus verwond zijn geraakt. Volgens mij toch beetje eigen schuld dikke bult… laat die beesten met rust!

Cercariën dermatitis (schistosoma dermatitis, 'swimmer's itch', zwemmersjeuk)

Komt voor in zoetwater

De zwemmersjeuk wordt veroorzaakt door de parasiet Schistosoma. Deze parasiet komt voor in oppervlakte water, vermeerderd zich in slakjes, en in bepaalde warme perioden kunnen er miljoenen cercariën rondzwemmen in het water, op zoek naar de volgende gastheer. Geven veel jeukende papels en soms plaques, vooral bij de randen van zwemkleding doordat het daar langer zitten blijft en de kans krijgt om in de huid te dringen.

Behandeling:

• Anti-allergie pillen (drogisterij) en eventueel corticosteroïdenzalf (huisarts).
• Meestal binnen een week
  weer over.

Preventie (via internet toegevoegd tijdens verslag schrijven):

• Niet zwemmen in natuurlijk zoet water waarvan het voorkomen van zwemmersjeuk bekend is.
• Goed afdrogen, vooral langs de randen van de zwemkleding waar water minder snel opdroogt, kan verdere (voortgaande) penetratie van reeds aanwezige cercariën voorkomen.

Zoetwater bacteriën, met name de Aeromonas Hydrophila (=bacterie)

Aeromonas Hydrophila is een Bacterie die in het water zit. Het kan een wondinfectie en gastro-enteritis (braken en diarree) geven.

Huidwondinfecties: er kunnen (diepe) blaren ontstaan, cellulitis en een verlittekening van de huid. Met name bij verminderde afweer door bepaalde medicatie kan dit ernstig verlopen en zelfs tot een sepsis (bloedvergiftiging) leiden.

Behandeling:

• Antibiotica, in 1^e instantie mupirocine, indien ernstiger dan o.a. ciproxin.

Mycobacterium marinum (aquariumgranuloom)

Zoet- en zoutwater, maar vooral ook aquaria.

Aquariumgranuloom is een infectie van de huid, veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium marinum. Deze bacterie kan de huid binnendringen via een schaafwondje (of andere kleine beschadiging van de huid) en voor een infectie zorgen. Bij de infectie ontstaan er bultjes en pukkels, met roodheid van de huid. Het lijkt soms op eczeem. De pezen en gewrichten kunnen echter ook ontstoken raken. Je kunt aquariumgranuloom oplopen in het zwembad of in zee. Maar deze infectie wordt vooral gezien bij mensen met een aquarium.

Behandeling

• Als de infectie op tijd wordt herkend en behandeld, is aquariumgranuloom onschuldig.
• Soms is antibiotica zoals ciproxin of cotrimoxazol nodig.

Blauwalgen.

Dit wordt door Menno als bekend verondersteld en verder niet besproken.

Octopus:

Actieve verwonding. Door beet met de papegaaienbek. Dit gebeurd in principe alleen als je ze pest. Een voorbeeld van een verwonding is een vingerkneuzing na een beet, niet ernstig, wel pijnlijk.

Blue-ringed octopus, zeer sterk gif, kan wel 25-30 mensen in een keer doden. De octopus injecteert het gift, de Tetrodotoxine (een neurotoxine die verlamming van centrale spieren geeft, o.a. van je ademhalingsspier). Het kan binnen 20 minuten tot 8 uur dodelijk zijn. Behandeling is beademen (ziekenhuis) tot het gif is uitgewerkt en hopen dat je hart het niet begeeft.

Hydroid poliepen

Deze bevinden zich vaak op o.a. (anker)lijnen en drijfboeien. Het veroorzaakt jeuk en blaasjes.

Behandeling;

• Het is lokaal te behandelen met zalven, oa corticosteroïden.

Slakken

Sommige slakken zijn ook giftig met een soort harpoen. Let op, er zijn slakken die met hun ‘slurf’ vanaf de voorkant de achter kant kunnen raken. Pak ze dus ook niet aan de achterkant vast.

Portugese oorlogschip (Physalia physalis)

Deze heeft heeele lange tentakels van wel 15-60 meter (!) lang.

Het is geen kwal en kan zich niet zelf verplaatsen, maar het gebruikt een soort zwemblaas als zeil. Het vult zich met CO2 en drijft aan de oppervlak van het water. De wind blaast hem als in een vlag verder. Bij slecht weer gaat het CO2 eruit en is hij minder kwetswaar op open water. Het Portugese oorlogschip heeft meerdere soorten tentakels en het is een soort dorp (kolonie), waarbij de tentakels verschillende functies hebben. Het gif zorgt voor verlamming, wat o.a. je ademhaling- en hartspier kan verlammen.

Het gif is ook vasoactief waarbij de bloedvaten dichtgedrukt worden, vingers en tenen zelfs kunnen hierdoor zelfs afsterven.

Behandeling

• Het is geen kwal en moet dus ook NIET met zeewater gespoeld worden! Spoelen met zeezout zorgt juist voor het nog meer vuren van harpoentjes door de netelcellen.
• Bij verlamming vd ademhalingspieren zal kunstmatige beademing nodig zijn.

Rog

De rog kan met zijn stekel door duikschoenen heen prikken.

Passieve verwondingen (o.a. schaafwonden)

Koralen

Steekwonden (gif door netelcellen), maar ook schaafwonden. Door warm water (tropen), ook sneller groei van bacteriën in de wond. Ook gauw bijkomende infecties. Vuurkoraal geeft vaak een hele - blijvende - dunne huid, die daardoor gauw weer kapot gat door stoten, etc. Daardoor is soms een huidtransplantatie nodig

Behandeling:

• Goed spoelen met azijn NIET met zoetwater, wel met zoutwater (tenzij er veel kwallen zitten).
• Ook agave, een vetplant, helpt ook goed bij netelcellen. (Joop blijkt een ervaringsdeskundige).
• Steristrips om wondranden bij elkaar te houden, maar niet hechten (kat niet in de kelder opsluiten).
• Natte gazen (evt betadine).
• Mupirocine met vaselinegazen.
• Systemische prednison (80mg; 2 weken).
• Houd rekening met langzame wondgenezing! (4-12 weken).

Visstekels/zee-egels

Zee-egels / appels. Hebben weerhaakjes die alleen de diepte ingaan. Eruit trekken is dus geen goed idee.

Behandeling;

• Niet uittrekken, afbreken mag wel.
• Papaja erop leggen. Stekels lossen dan op. In langwerpige stukken snijden erop leggen en dan los verbandje eromheen. Je kan de stekels eraf breken.
• Liefst rijpe papaja.

De naalden kunnen zweven door je lichaam en in je gewrichten vernielen.

Sponzen

Je kunt hier een toxische reactie op krijgen. Ook veel bacteriën hierop, waardoor je een bacteriële (huid)infectie kunt krijgen.

Eten:

Sommige dieren zijn giftig als je ze eet. Zoals vissen die Ciguatera bezitten.

-Ciguatera

Ciguatoxine komt voor in algen in tropische zeeën, met name in de Grote Oceaan en het noorden van de Caribische zee. Dit gif wordt nauwelijks afgebroken, waardoor de concentratie groter wordt naarmate men verder in de voedselketen komt (grote vissen eten veel kleine visjes). Als je besmette vissen eet kun je een ciguateravergiftiging oplopen. Klachten kunnen jaren aanhouden en soms ook weer terugkomen na een periode zonder klachten. Vis en alcoholhoudende dranken kunnen de klachten uitlokken. Het is hittebestendig en gaat dus niet kapot bij koken of bakken.

Ciguateravergiftiging geeft vooral maag-, darm- en neurologische klachten. De belangrijkste symptomen zijn: misselijkheid, overgeven, diarree, hoofdpijn, spierpijn, gevoelsstoornissen en hallucinaties. Een typisch verschijnsel bij ernstige gevallen is de koude allodynie, hierbij krijgen patiënten een brandend gevoel wanneer ze met iets kouds in aanraking komen.

-Kogelvis (Tetraodontidae), (fugu als Japans gerecht)

Bevat een tetrodotoxine, een verlammend neurotoxine. De vis ontleent dit vergif aan een symbiotische bacterie en accumuleert het in een aantal organen en in de huid. Om die reden is de handel in en het serveren van kogelvis in Nederland bij de wet verboden.

Decompressieziekte van de huid

Dit duurt meestal een paar uur tot dagen.

 Tot slot noemt Menno nog het belang van zonprotectie EN koraal behoud

Huidkanker

1 op de 5 mensen krijgt huidkanker (zonder zonnebank). Met zonnebank gebruik nog meer.

Zonnebrancrème

Let op wat er in de zonnecrème zit. Oxybenzone… mag niet!!! Larven van koraal kunnen zich niet verder ontwikkelen, waardoor het koraal dood gaat. Je ziet dit gewoon op plaatsen waar mensen veel te water gaan.

Natuurlijk ging het opbeurend betoog van Menno gepaard met prachtige plaatjes die ik niet kan bijvoegen, maar een gewaarschuwd mens telt voor twee!

Dus het moraal van dit verhaal, zoals ik het opvat:

---Don’t touch it and don’t tease it!---

De meester zelf, maakt ook wel eens een foutje… even stoer doen met beestjes in een drinkglas, prikkels zonder champagnebubbels….

En als we toch per ongeluk in contact komt met ‘griezels’ onder water, dan hoop ik dat we nu weten wat we wel en niet moeten doen. En ik verwacht - mede dankzij Anja – dat er zowel door mannen als vrouwen een grote run op panty’s volgt 😉

Menno werd met een luid applaus en tegoedbon, bedankt en kon met voldoende proviand bestaande uit een Groninger koek en een lekkere warme Hydrofielmuts terug naar het westen rijden.

Na nog even nagepraat te hebben, ging iedereen toch redelijk onder de indruk van de ‘griezels’ naar huis.