SOORTPASPOORT
Kompaskwal
Namen Kompaskwal. Chrysaora hysocella.
Uiterlijk De kompaskwal is een kwal met een deels geelwit en transparant, tot 30 cm wijd vrij plat scherm, die genoemd is naar zijn karakteristieke tekening: een kompasroos van 16 roodbruine, zich vanuit de top van het scherm (met daar soms een cirkel) verbredende strepen die open (V-vormig) of meer of minder tot driehoeken opgevuld zijn. In sommige exemplaren, vooral de jongere, ontbreken deze echter. Maar i.h.a. is de kwal dan nog gemakkelijk herkenbaar aan de 32, doorgaans oranjebruin gekleurde lobben aan de rand van het scherm. Langs het scherm hangen 24 tot wel 2 mtr lange draadachtige vangtentakels (of in jonge dieren nog slechts 8) en midden daartussen 4 vaak oranje, bruin of roze gekleurde, vaak nog langere en door vele vouwen gefranjerde mondtentakels (in de jongste dieren nog ongevouwen, vlak en amper gekleurd). Bij verstoring kunnen de randtentakels tot enkele cm's lengte ingetrokken worden.
Verwanten Kompaskwallen zijn, net als oorkwal, haarkwal, zeepaddestoel e.a., schijfkwallen (Scyphozoa) die een typische generatiewisseling laten zien van een vrijzwemmende kwal en vastzittende poliep, waarbij die kwalfase typerend de het grootst is.
Voorkomen Ze zijn thuis in een groot deel van de Atlantische Ocean en bij ons algemeen van april tot september, de grootste vanaf de nazomer en bij oostenwind soms massaal.
Leefwijze & voortplanting Met de netelkapsels in hun tentakels, die minuscule gifharpoentjes afschieten, vangen ze plankton (w.o.a andere kwallen) en kleine vissen. De voortplanting heeft plaats met een karakteristieke sekseverandering: Terwijl de jongste mannelijk zijn, zijn die van middelbare leeftijd tweeslachtig en de oudste enkel nog vrouwelijk. Maar omdat hun eieren en sperma ongelijktijdig rijp zijn kunnen ze zich toch niet zelf bevruchten. De oudere kwallen nemen het mannelijke sperma uit het water op en ontwikkelen larven in hun lichaam die zich, na een planktonfase van ongeveer maand, als vaste poliepjes op de bodem vestigen. Daarop vermeerderen zij zich ongeslachtelijk door zich in te snoeren en zo nieuwe kleine kwalletjes los te laten.
Relaties met ander leven In het scherm leven soms kwalvlooien. Hoewel ze zelf jagers zijn vinden jonge horsmakrelen en wijtingen, door tussen de tentakels te zwemmen, juist bescherming in de kwal. Zelf worden de kwallen worden o.a. gegeten door sommige vissen en, als ze er bij kunnen, ook door krabben, anemonen e.a.
Bijzonderheden Tja, wat is er eigenlijk niet bijzonder aan zulke schoonheden? Kompaskwallen zijn voor ons niet gevaarlijk maar ze kunnen ons wel steken, wat leidt tot irritatie. Vooral op gevoelige zoals rond de mond merken we dat wel.