Lezing op Engelsmanplaat en Paesensrede

Lezing op Engelsmanplaat en Paesensrede midden in de Waddenzee
Serenity Diving in samenwerking met Serenity DivingStichting Verdronken Geschiedenis
2 oktober 2016

Wij nodigen u graag uit op zondagmiddag 2 oktober voor een lezing door Albert Buursma over de scheepsramp van 1883 -die vrijwel de gehele vissersvloot van Paesensrede getroffen heeft- en de lezing van Egge Knol betreffende de geschiedenis van de kapen in het waddengebied en de geschiedenis van Engelsmanplaat.

In 1883 is de vissersvloot van Paesensrede uitgevaren en werd deze overvallen door een vliegende storm. Slechts één visser overleefde deze verschrikkelijke nacht.

“Na een lange winter van gedwongen nietsdoen waren de vissers van Moddergat en Paesens niet meer te houden toen een hogedrukgebied voor prachtig voorjaarsweer zorgde. In de nacht van zondag op maandag vertrokken 22 schepen met 109 mannen en jongens aan boord. Het doel van de reis was het Scholveld ten noordoosten van Borkum. Het weer was op maandag nog tamelijk goed. Hoewel de luchtdruk in de loop van de dag daalde (in Leeuwarden van 777 naar 755) en de wind flink aanwakkerde, hadden de vissers op zee hierin geen reden gezien om voortijdig naar huis terug te keren. Pas in de late avond, toen een storm aantrok, werd de terugreis begonnen. Maar doordat de wind telkens van richting veranderde en doordat de buien een goede oriëntatie onmogelijk maakten, kwam een deel van de vissersvloot in een gebied terecht waar het varen moeilijk werd. Er ontstonden grondzeeën die boven de vijftien meter hoge voormast uitkwamen. Er werd geprobeerd om door de zeegaten van de eilanden het vasteland te bereiken. Bij het aanbreken van de zesde maart waren al vier schepen ver in zee omgeslagen en later op de dag vergingen nog dertien andere schepen dichter bij de eilanden. Slechts vijf schepen keerden behouden terug. Van de 109 vertrokken vissers overleefden 83 de ramp niet. Van de vergane schepen overleefde slechts één bemanningslid de ramp.”

De lezing van Albert Buursma wordt gegeven op de Rede van Paesens, midden in de Waddenzee met laagwater, als de zandplaat de Moker droogvalt. Hier heeft de vloot van Paesens altijd voor anker gelegen en een mooiere plek om deze lezing te geven is nauwelijks denkbaar. Deze lezing zal gaan over de scheepsrampen die zich hier voltrokken, maar ook over piraterij, vingerbijters en hoe argeloze schepen misleid werden door jutters en te pletter sloegen op de harde zandplaten.

We varen vervolgens een stukje verder en Egge Knol zal op Engelsmanplaat op de plek van de oude kaap een lezing geven over de geschiedenis van de verschillende kapen, maar ook vertellen over de verdwenen eilanden in de Waddenzee zoals het eiland Bosch en Heffezande. Tijden dat zeerovers nog actief waren in de Waddenzee:
“De toegang over zee naar Groningen liep tot ver in de negentiende eeuw via het Reitdiep en de Lauwers. De stad Groningen verzorgde in de late middeleeuwen de betonning en had op het eiland Schiermonnikoog kapen staan. Ooit had de vaarweg ten oosten van dat eiland gelopen maar door verschuiving van het wantij voeren de schepen nu aan de westkant van het eiland. Daarmee betonde Groningen Fries grondgebied. Dat gaf gedoe maar er kwamen werkbare afspraken. In het midden van de achttiende eeuw werd de bebakening verbeterd door twee kapen op Engelsmanplaat. Tot aan de Eerste Wereldoorlog stonden daar twee kapen. Om een eventuele vijand niet te helpen werden deze in september 1914 door soldaten omgezaagd. In 1919 werd er een nieuwe ijzeren kaap geplaatst, alsmede een los huisje voor drenkelingen. Nog altijd staat een kaap op de Engelsmanplaat. Op de locatie van de in 1914 omgezaagde kaap zal Egge Knol doel en wederwaardigheden van de kapen uit de doeken doen. Egge Knol is bezig met een studie van zeekapen in het Waddengebied. Ook de rol van de geheimzinnige reddingshuisjes komt aan bod. De Engelsmanplaat die zijn naam wel aan een gestrand Engels schip zal hebben ontleend, krijgt hierdoor nadere betekenis.”

Zondag 2 oktober om 15.00 vertrekken we vanuit Lauwersoog om gebruik te maken van het laagwater. Naast de twee lezingen is er ruimte om een wandeling te maken op Engelsmanplaat en onder begeleiding op zoek te gaan naar sporen van onze verdronken geschiedenis.

Door een kaartje te kopen van 50 euro voor deze boottocht sponsort u tevens middels crowdfunding een sonaronderzoek uitgevoerd door Serenity Diving in het betreffende gebied. Een onderzoek dat zich mede richt op de verdwenen vloot van Paesens. De projectdoelstelling is om te kijken of er bij Paesensrede en iets hoger bij Smeriggat ook houten scheepswrakken worden aangetroffen of vrij zijn komen te liggen. Wij gaan deze eventueel aangetroffen (houten) scheepswrakken inventariseren middels verschillende duiken op locatie.

Paesensrede en Smeriggat zijn van oudsher natuurlijke ankerplaatsen. Er was destijds minder druk verkeer in vergelijking met de rede bij Texel of bij Rotterdam (Oostvoorne). Desalniettemin was er ook het nodige scheepvaartverkeer richting Dokkum of Groningen of een plek waar mensen beschutting konden zoeken als het weer omsloeg. De verwachting is dat ook hier het nodige materiaal van deze schepen wordt aangetroffen.

Dit onderzoek wordt uitgevoerd door amateurarcheologen en duikers in samenwerking met de Landelijke Werkgroep Amateurarcheologen Onder Water en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed. Meer info vindt u via de links onder aan de pagina.

We hopen dat u zich snel aanmeld, er zijn slechts 50 plaatsen beschikbaar aan boord van de Boschwad!